“Her adam, üzerine kendi değerinin damgasını vurur… Adam kendi iradesiyle küçük ya da büyük olur.”
J.C.F. VON. SCHILLER
Etiketlerin hayatınızda inanılmayacak kadar çok etkisi vardır. İster dış dünyanız tarafından ister sizin tarafınızdan üzerinize yapıştırılmış olan etiketlerin en azından bir kısmını ya da onların etiketlerini bilinçli olarak fark etmişsinizdir bile. Etiketleriniz çok önemlidir, çünkü kurgusal benliğinizin çekirdeğini onlar oluşturur. Etiketler, dış dünyanın gerçekliğinize saldırma yollarından biridir ve eğer iyi bir “koyun” olmak istiyorsanız, sizden neler beklediğine dair mesajlar iletirler size. Etiketler, size ailenizden ya da yaşıtlarınızdan oluşan, bir gruptan ve ya öğretmenlerinizden ya da koçlarınızdan gelmiştir. Belki de hayatta yaşadıklarınız yüzünden, siz kendinize takmışsınızdır bu etiketleri. Her iki biçimde de kaynak ne olursa olsun bu etiketlerin varlığını kabullenmeniz, onlarla uğraşmanız ve benlik kavramınız üzerinde yaratmış oldukları etkiye karşı durmanız gerekiyor. Kendi gerçek benliğinize geri dönmek istiyorsanız bu güçlü etkileşimi görmezlikten gelemezsiniz.
İsteseniz de istemeseniz de etiketlerin gücünü inkâr edemezsiniz. Etiketler çok güçlüdür; çünkü içselleştirmeye ve kabullenilmeye hazırdırlar. Bu etiketleri, kendi tanımınız olarak kabul ederseniz en derin düzeyde değişmiş olursunuz. Bir kez, bir etiketi doğru kabul ettiniz mi, o konudaki asıl özelliğinizle etiketin söyledikleri yer değiştirir. Size yolculuğumuzun başında sormuş olduğum soruyu hatırlamanızı istiyorum “SİZ KİMSİNİZ?”
Hiç kuşkusuz, biriyle tanışırken veya kendinizi dış dünyaya sunarken kullandığınız bir sürü “sosyal maske” etiketiniz vardır. Aynı zamanda kendinizi yargılama anlamında kullandığınız, asla yükse sesle ifade etmeyeceğiniz, ama kişisel gerçeğinizin çok önemli anahtarları olan etiketleriniz de vardır. Yani, bu soruya içinizden cevap verirken inanılmayacak kadar kaba ve kırıcı bir etiketler dizisi kullanırsınız. Basit olarak söylersek bir etiket şöyle oluşur;
Bir etikete göre yaşıyorsanız kendinizi yapay sınırları olan kurgusal bir benlik kavramıyla biçimlendiriyorsunuz demektir. Etiketler, genellemeler veya basmakalıp tariflerdir. Ve sizin gerçek kimliğinizi yok sayarlar. Etiketi isterseniz kendiniz yapıştırmış olun ister sizin dışınızdaki dış dünya tarafından yapıştırılmış olsun, kısa bir süre sonra onu gerçekten kendinize ait bir özellik olarak kabul etmeye başlarsınız.
“Belki gerçekten ben bir kaybedenim”, “Belki ben çirkinim” somut bir konuda olmadıkça, bir etikete direnmek çok güç bir iştir. Bir de bunun üzerine duygusal olarak çektiğiniz acıyı ekleyin. O etiketi bir kez ya da binlerce kez duymuş olmanız hiç fark etmez, her durumda sizin için anlamlıdır. Acı o kelimeyi somutlaştırır. Böylece de duygusal acının yardımıyla ve etiketin soyutluğu yüzünden daha canlı hale gelir.
Zaten etiket sözlük anlamı olarak da “bir sınıflandırma terimi” olarak tanımlanır. Bir etiket bizi, benzer olduğumuz düşünülen bir grup insanın arasına katar. Aynı zamanda da başka bazı grup insanlar arasında olmadığımızı anlatır. Belli bir sınıfa dâhil edilen herkes belli bir biçimde davranır, o sınıflandırmanın içinde yer almayanlar ise başka biçimde davranırlar. Unutmayın, dünyanın sizin için bir programı var ve o programda sizin gerçekliğiniz yer almıyor. Dünya etiketleri sever.
Öyleyse, siz de kendi yaşamınızda bu tür iyi niyetli etiketlemelerin olası etkilerine karşı uyanık olmalısınız. Benlik duygunuzu zayıflatan, ömür boyu kendi kendinizi sınırlamanıza neden olabilecek tüm etiketlere, isterse sevgi ve koruma adına geliştirilmiş olsun. Uyanık olun. Bazı insanlar etiketlere, etiketlerin ima ettiği mesaja uyum sağlayarak tepki verirken, bazı insanlar da mesajın tam aksi yönünde tavır alarak isyankâr bir tepki verirler.
Burada dikkat edilmesi gereken şey; ister uyum sağlayarak tepki verin, ister radikal bir biçimde aksi tavır alarak, her iki durumda da etiket sizi kontrolü altına alır ve yaşamınızı size dikte eder. Küçük, kırılgan ve etiketlere açık düşüncelerin kontrol altına alınabilmesi nispeten kolaydır.
Bir etikete göre yaşamak, ancak bu durum bir düzeyde, sizin lehinize çalıştığında, kişisel gerçekliğinizin ve benlik kavramınızın bir parçası haline gelir. Etikete göre yaşamak, gücünüzü kullanmak, size bir çeşit yarar (sosyal, ruhsal, ekonomik veya başka türlü) sağlar ve bu da en acı veren, en kabul edilmez, çok kalıcı ve değişikliğe karşı çok dirençli hale gelmenize neden olur. Bir biçimde, bir yolla bu etiketin getirdiği tanımlamayı kabul etmek size bir girdi hazırlamış olur. Belki pasif veya kızgın olmak için ya da kurban rolü oynamak için mazeret, fakat her ne ise ucunda hastalıklı da olsa bir ödülünüz olmasa kesinlikle o etikete göre yaşamayı sürdürmezdiniz.
Danışanlarımla çalışırken çoğunun kendi kendilerini “hasta” olarak etiketlendirdiklerine ve buna çok sıkı bir şekilde inandıklarına defalarca tanık oldum. Bunu gerçekten “hasta” oldukları için yapmıyorlardı, bunu çıkarları olduğu için yapıyorlardı. Unutmayınız her fedakârlığın altında yatan bir çıkar vardır. Zaten kelimenin köküne baktığınızda da bunu açıkça görürüsünüz feda-kar. Hiç kimse çıkarı olmadan bir şey yapmaz. Örneğin; bir dostunuzun zor gününde ona yardımcı oldunuz, onun sıkıntısını giderdiniz. Bu konuda sizin çıkarınızın ne olduğunu merak mı ediyorsunuz. Evet, sizin çıkarınız manevi. Zor gününde bir dosta yardımcı olmanın manevi hazzını tatmak, içinizin rahat olmasını sağlamak sizin kârınızdır..
Bazı insanlar için, bir etiket taşımak, bir kimlik sahibi olma güvencesi anlamına gelir. Bir etiketiniz varsa, en azından “BİR ŞEYSİNİZ” demektir. Eh herkes de bir şey olmak için uğraşıyor öyle değil mi? Ancak siz o etiketin belirlediğinden çok fazla bir şeyseniz? Her gün tekrarlanan durumlar ve etiketler son derece mahkûm edici olabilir.
Açıkça görüldüğü gibi etiketler çoğunlukla şimdiki halinizle değil geçmişteki halinize uygun oluyor. Ama siz onlara bağlanırsanız da gideceğiniz yeri kesinlikle biliyorlar.
Toplanmış etiketlerinize yoğunlaşmak ileriye doğru değil geriye bakmak anlamına gelir. Böyle yaparsanız geçmişinizin aynı zamanda geleceğiniz olmasına da izin vermiş olursunuz.
İçsel faktörler için geçerli olup etiketler için geçerli olan tek şey, etiketlerinizin de sapmış bilgileriniz tarafından desteklendiğidir. Çoğunuzun bir haylaz, patronunuzun bir salak ya da kendinizin bir kaybeden olduğuna karar verirseniz büyük bir hevesle bu kararlarınızı destekleyecek bilgiler toplamaya başlarsınız ve bu tanılarınızın aksini gösteren her türlü bilgiyi de reddedersiniz. “Bilgi toplama radarınızı” onaylama moduna ve sadece uygun örnekleri tarayacak şekilde ayarlarsanız ve o da, her türlü davranışı ve hareketi size, bu etiketleri ve sınıflandırmaları destekleyecek biçimde yorumlayarak iletir. Etiket, ister başkasına ister size uyarlanmış olsun aynı biçimde davranırsınız. Algıda seçicilik dediğimiz unsur bu noktada da ortaya çıkar.
Size garanti ederim ki eğer bir takım etiketlere kendinizi kaptırmışsanız radarınız da ortalığı tarayacak ve onlara çeşitli destekler bulacaktır. Ve siz de etiketlerinize göre yaşayacaksınız. Siz de pek çok kişi gibiyseniz veri işleme pencerenizi kapatacaksınız ve bu etiketi yaşayacaksınız. Niye? Çünkü siz de diğer pek çok kişi gibiyseniz, mutlu olmaktansa, haklı çıkmayı tercih edeceksiniz ve her ne kadar mantık dışı olsa da ödülleriniz size pek cazip gelir ve adeta sizi çeker.
Kişisel Bütünlük Hesabınıza yatırım yapmak sizi pozitif etiketlerle bütünleştirir. Şu ana kadar kişisel bütünlük hesabınıza yapmış olduğunuz yatırım nedir? Nasıl ki zor günleriniz için ya da tasarruf yapmak amacıyla bir hesap açtırma gayreti içinde isek aynı çabayı kişisel bütünlük hesabı oluşturma noktasında da göstermeliyiz. Kişisel Bütünlük Hesabı (KBH); kendinize vermiş olduğunuz değer, önem ve kendi kendinize vermiş olduğunuz sözleri ne oranda tutuğunuzun göstergesidir. Örneğin; eğer kendinize her gün bir saat spor yapma sözü vermişseniz, ancak bunu yerine getirdiğinizde kişisel bütünlük hesabınız güçlenir. Kendinize karşı olan özsaygınız artar. KBH’ yi mümkün olduğunca güçlendirmek içsel anlamda huzuru bulmanızı sağlar. Bilmenizi isterim ki “huzur”un oluşumu şarta bağlı değildir ve süreklilik arz eder.
Oysa “mutluluk” belli bir şarta bağlı olup, gelip geçicidir. Örneğin bir arabaya sahip olduğunuzda mutlu olursunuz, ancak belli bir süre sonra bu mutluluk yerini normal akışa bırakır. Çünkü gelmiş ve geçmiştir. Kendimize vermiş ve tutmamış olduğumuz her türlü küçük-büyük sözler kişisel bütünlük hesabımızın eksiye inmesini sağlar. İçinizdeki bilinçsiz geçmiş hakkında her neyi bilmeniz gerekiyorsa, şimdiki anın zorlukları, mücadeleleri onu ortaya çıkaracaktır. Eğer siz sürekli olarak geçmişe dalarsanız, o dipsiz bir kuyu haline gelecektir. Daima daha fazlası vardır. Siz geçmişi anlamak ya da ondan, etiketlerden kurtulmanın sizi geçmişten kurtaracağını düşünebilirsiniz. Bu tamamıyla bir illüzyondur. Sadece şimdi sizi geçmişten kurtarabilir. Daha fazla zaman ve etiketler sizi zamandan kurtaramaz. Yaşam yolculuğunda dikkat gereklidir. Ama geçmiş olarak değil. Dikkatinizi geçmişteki etiketlerinize değil şimdiye verin. Dikkatinizi şimdi ortaya çıkan davranışınıza, tepkinize, düşüncelerinize, duygularınıza, korkularınıza ve arzularınıza verin. İçinizde geçmiş vardır. Etiketlerden özgür kalın. Çünkü siz, kendinizi geçmişe giderek bulamazsınız. Siz, kendinizi şimdiye gelerek bulursunuz. Sizin mevcudiyetiniz olmadan o orada olabilir mi? Ona derinlemesine girin. Bunu kendiniz bulun.
Şimdi sizlerle harika bir yolculuğa çıkacağız. Yolculuğumuz kendimizle ilgili bazı gerçekler, ortaya çıkarmak.
Öyleyse;
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Yukarıdaki sorulara gerekli cevapları verdiğimize göre şimdi konuyu biraz daha derinden inceleyelim ve gerekli uygulamaları yapalım.
UYGULAMA:
Şu ana kadar size yakıştırılmış olan tüm etiketleri bir kağıda yazın. Gidebildiğiniz kadar geçmişinize gidin ve şimdiye doğru gelin.
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
.…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Yukarıda çıkarmış olduğunuz listeye odaklanın ve aşağıdaki tabloyu mümkün olduğunca ayrıntılı doldurun.
ETİKET SÖYLENİŞ ZAMANI İLK OLARAK DAVRANIŞIN YAPILIĞI ZAMAN
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Bu tablodan bugünkü hayatımızın bir parçası olduğuna inandığınız etiketleri belirleyin.
Tablodan belirlemiş olduğunuz etiketlerin bugün için de doğru olduğu inancıyla mı? hareket ediyorsunuz ve hala sizi yansıtıyorlar mı?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Hangi etiketler size aileniz dışındaki insanlar tarafından verilmişti?
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Buraya kadar geldiğiniz için tebrikler. Sizi kutlarım. Şimdi listenizdeki etiketlerden hangilerinin sizin, kendinize vermiş olduğunuz etiketler olduğunu hatırlama zamanı. Çoğunlukla kendimize vermiş olduğumuz etiketleri bilinçaltına attığımız için bu uygulamayı yaparken çok yüksek konsantrasyon ve odaklanmanızı istiyorum. Şimdi listesini yapacağımız etiketler bazı olaylar sonucunda kendiniz hakkında bir karar olarak ortaya çıkardığınız etiketler olacak.
Size yardımcı olması açısından bazı örnekler sunacağım;
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
ETİKET OLUŞ SÜRESİ SONUÇTAKİ DAVRANIŞ
…………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………
Buraya kadar yapmış olduğumuz keyifli yolculuğun sonunda nereye geldiğimizi merak ediyor musunuz? Şimdi “o” kişiye yani kendimize baktığımızda neler söylüyor olurdunuz?
Hadi gelin bakalım elimizde kim varmış? Tamam, şişman bir beceriksiz, hırslı bir teknik eleman, işte bu mükemmel vb. Gelin bu özellikleri toplu halde değerlendirelim. Kendinize sizi sınırlayan etiketler takarak dünyayı daha fazla aldatmayacağınızı artık lütfen kabul edin. Olur mu? Etiketlerinizle yaşamak size her ne tür ödüller sağlıyorsa artık onlardan sonsuza kadar vazgeçmeye karar verin. Siz izin vermediğiniz sürece kimse size kötü davranamaz. 2004 yılının Eylül ayında iş dünyasına yönelik bir gelişim semineri veriyordum. Katılımcıların arasında (kendisinden izin almadığım için ismini vermek istemediğim) şu anda Türkiye’nin önde gelen holding yöneticilerinden biri vardı. Konumuz etiketler ve inançlar noktasına geldiğinde birden ayağa fırladığını gördüm. Aslında kendisi ayağa kalktığının farkında olmadığını, benim ” Buyurun bir sorunuz mu vardı?” dediğimde anladı. Son on yıldır mükemmele, daha iyiye doğru gidişini engelleyen etiketini fark etmişti? Kendisine farkında olmadan yüklemiş olduğu etiket onu sınırlıyordu. Böylelikle farkı yaratan fark ortaya çıktı. Hayat yolculuğunda, seminer sonrasında da kendisiyle görüşüyorum. Bazen, o etiketi üzerinden silip attıktan sonra elde ettiği başarıları, mutluluğu, kazanımları paylaşıyoruz. Bu durum her ikimizin de memnun olması açısından hoşumuza gidiyor.
Sizin de “kendinizi sınırlayan” etiketlerden kurtulup elde ettiğiniz, başarı, kazanım, iletişim, değişim vb. müjdeli haberlerinizi beklediğimi bilmenizi isterim?
Haydi, şimdi harekete geçin. Şu ana kadar zaten yeterince beklediniz öyle değil mi? “Mezar taşınızda iki tarih olacak ve tüm arkadaşlarınız bunu okuyacak; işte bütün mesele bu tarihler arasında neler olup bittiği.”
KEVIN WELCH