AVRUPA KENTSEL ŞARTI Geçen hafta çok sıradışı bir tempomuz vardı. Önce öğrencilerimiz, İzmir’de 9 Eylül Üniversitesi tarafından organize edilen 12. Ulusal Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Öğrenci Kongresi’ne bildirileri ile katıldılar. Biz de hocaları olarak orada bulunduk ve onlara destek verdik. Bu programı takiben araya bir minicik tatil ve sonra Eskişehir Anadolu Üniversitesi Çevre Mühendisliği’nin davetlisi olarak “Çevre Sorunlarının Uluslararası Boyutları” konulu bir konferans için gittiğim Eskişehir programları, bana köşe yazımı hazırlama olanağını vermedi. Bu hafta yine yolcuyum. Bu kez de TMMOB İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şubesi tarafından, 27-29 mayıs 2015 tarihlerinde İstanbul’da gerçekleştirilecek olan 11. Ulaşım Kongresi’nde olacağım. Kongrede, “Kentiçi Ulaşım Uygulamalarında Dönüşüm ve Mekansal Muhayyile’ başlıklı bir bildiri sunacağım. Bir mimar olmasam da Mimarlar Odaları’nın ülkemizin dört tarafındaki yoğun çalışmalarına katılmaya hep çabalarım. Geçen yıl Bursa Mimarlar Odasının 25 yıldır başarıyla sürdürdükleri “Yapı ve Yaşam” kongre dizilerine katılmıştım, bu yıl da İstanbul Mimarlar Odası’nda “Kent içi Ulaşım” konusunu konuşacağız. Benim bildirimin özü, yaşayan en ünlü düşünürlerden David Harvey’in bir temel öngörüsüne dayanmakta ve toplumsal gelişmeleri mekansal okumayla anlamlandırmanın, olanaklı ve yararlı olduğunu ileri sürmektedir. Özetle, “mekandaki değişim, bize toplumun da nasıl değiştiğini gösterir. Harvey bunu “muhayyile” olarak ortaklaştırdığı iki kavramla anlatır. Ona göre: bizim “sosyolojik muhayyile”miz, tarih ve sosyal felsefe tarafından kurgulanır ve dünyayı anlamamıza yarar. Ama bu anlama yetimizi, onun “mekansal bilinç” ya da “coğrafi muhayyile” dediği, bilgilerin mekansal ilişkilerini gözetme yoluyla da pekiştirmemiz gerekmektedir. Bu çaba bize ne mi sağlar? Mekansal değişimi gerçekleştiren siyasi ve idari karar mekanizmalarının, toplumu nasıl yönlendirdiğini anlamamızı sağlar. Örneğin bir kenti “marka kent” yapma çabalarında, kent düzenleme kararları alınırken, kentlilerin ekonomik haklarının ne kadar korunduğu, rant odaklarına ne kadar pay ayrıldığını, böyle daha kolay anlayabiliriz. Giderek tamamen kentsel topraklarda yaşayacak olan insanlık için de bu “coğrafi” irdeleme çabasında, mekanı anlamak ve değerlendirmenin ön koşulu, ulaşım politikalarını irdelemektir. Bu çerçevede çalışmamda, kentiçi ulaşım konusunu, kentsel sosyolojinin en önemli alanı olarak kısaca değerlendirmekte ve ulaşım süreç ve yöntemlerinde tarih boyunca yaşanan değişimi ele aldım. Çalışmam elbette uzun. Ama irdelediğim konulardan biri, kenti düzenleme kararları karşısında, kentlinin haklarının neler olduğu ve bu hakların nasıl korunacağı sorunu üzerine önemli belgelerden biri Avrupa Kentsel Şartı. Şart, Avrupa Konseyi Avrupa Yerel Yönetimler Konferansı’nda Mart 1992’de kabul edilmiş; diğer hukuksal süreçlerden farklı olarak, Hükümetlerin değil yerel yönetimlerin imzasına açılmıştır. Avrupa Kentsel Şartı, kentliler için, -Her türlü kirlilikten, bozuk çarpık kentsel çevrelerden arınma hakkı (Sürdürülebilir Çevre), -Yaşadığı kentsel çevreyi demokratik koşullarda denetleyebilme hakkı (Katılımcılık), -İnsanlık onuruna yaraşır bir konut edinebilme (Konut), -Sağlık ve kültür hizmetlerinden yararlanma (Sağlık ve kültür), -Dolaşım özgürlüğü gibi hakları temel kentli hakları olarak kabul etmiştir. (Avrupa Kentsel Şartı, 1996: 5-6) 1992 yılında kabul edilen Şart, 2008 yılında “Yeni Bir Kentlilik İçin Manifesto” adıyla yenilenmiştir. (Keleş, R. Mengi, A. (2014) İmar Hukuku’na Giriş, 2. Basım, İmge Kitabevi, Ankara, s.5-6) Şart başka hangi hükümler içeriyor, onu da haftaya Kongre dönüşü anlatmak üzere diyelim…
